Volgende week ga ik met mijn vriend de tentoonstelling over rituelen bekijken. Ondertussen begin ik al met de voorbereiding van mijn volgende cultuurprik: een lezing over een akelige ziekte die vooral vrouwen treft.
Op woensdag 14 november ga ik naar de lezing 'Anorexia nervosa' in de Adelberg in Lommel. Mijn medestudente Anouk had een tip hierover op Blackboard gezet en daarom ben ik eens gaan kijken op de website van de Adelberg. De eerste zin is meteen schokkend:
"1 op 10 vrouwen tussen 10 en 30 jaar wordt ooit getroffen door eetproblemen"
Zoveel vrouwen... En toch ken ik niemand in mijn directe omgeving die ermee te maken heeft gehad. In ieder geval niet voor zover ik weet. Ik heb wel al een aantal programma's over het onderwerp op televisie gezien, dus ik weet hoe slepend de ziekte is, maar ik zou er toch graag meer over weten. Ik denk dat een leerkracht een grote kans heeft om betrokken te worden bij deze problematiek. Buiten het feit dat ik als leerkracht te maken kan krijgen met leerlingen met een eetstoornis, kan het ook een interessant onderwerp zijn binnen PAV. Ik denk aan de thema's gezondheid, het schoonheidsideaal, de modewereld, taboes, ... Het onderwerp lijkt me het meest relevant in een meisjesklas.
Wat verwacht ik van de lezing?
Volgens de website probeert de lezing het taboe rond de eetstoornisproblematiek te doorbreken. Het is namelijk zo dat hoe sneller men hulp zoekt, hoe groter de kans is op een volledige genezing. Blijkbaar zet maar 40% van de mensen met een eetstoornis de stap naar professionele hulp. De lezing is ook noodzakelijk door de aangrijpende cijfers in België (zie oranje zin hierboven) en de vele mensen die op één of andere manier betrokken zijn bij de problematiek.
De lezing wordt verzorgd door docente Els Verheyen, een psychologe aan de Sociale School Heverlee. Ze werkt ook deeltijds als klinisch psychologe en sociaal assistente bij de vereniging Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa.
Ik wil mij voorbereiden op de lezing door getuigenissen te lezen van anorexiapatiënten. Ik wil namelijk niet alleen feiten, maar vooral de menselijke kant van de ziekte onderzoeken. Ik hoop op deze blog te weten te komen hoe het komt dat er tegenwoordig zoveel anorexiapatiënten zijn, wat de oorzaken en de gevolgen van de ziekte zijn en hoe het is om met anorexia te leven. Daarbij hoort een kijk in het hoofd van mensen met anorexia.
Achtergrondinformatie
Aangezien ik verwacht tijdens de lezing informatie te krijgen over de ziekte, wil ik mij tijdens de voorbereiding niet te zeer focussen op 'feiten'. Ik ga enkel een aantal getuigenissen doornemen en daaruit conclusies proberen te trekken. Dat lijkt me boeiender voor mijzelf en bovendien ook voor de lezers van de blog.
Anorexiapatiënten die spreken
Verhaal 1
Als ik 's morgens wakker word, is het eerste waar ik aan denk: "Wat weeg ik en wat ga ik eten?". Omdat ik de avond ervoor weinig heb gegeten, heb ik slecht geslapen en ben ik vroeg wakker. Ik moet eerst nog blijven liggen voordat ik mag eten van mezelf. Als ik mijn bed uitkom ga ik naar de wc.
Daarna trek ik mijn pyjama uit, bekijk ik mijn buik in de spiegel en ga ik mezelf wegen. Afhankelijk van wat ik weeg, bepaal ik wat ik die ochtend ga eten. Als ik een ons ben aangekomen, voel ik me rot en baal ik van mezelf.
Als ik een ons ben afgevallen, ben ik trots op mezelf en voel ik mezelf sterk. Die ochtend ben ik twee ons aangekomen. De tranen staan in mijn ogen. "Wat ben ik toch een mislukkeling, ik kan niet eens afvallen, vreetzak die ik ben." Ik mag van mezelf de hele ochtend dan ook maar 1 cracker eten met light jam. Op dat moment besluit ik dat ik 's middags ook niet ga eten, want die 2 ons moeten er morgen absoluut weer af zijn.
Op school voel ik me die dag moe. Ik kan me slecht concentreren en volg de helft niet van wat de docent vertelt. Mijn gedachten zijn voortdurend bij eten. Ik heb trek, maar tegelijkertijd mag ik dat van mezelf niet voelen, want dat is zwakte. Iedere keer als ik opsta na een les, is het zwart voor mijn ogen. Liefst ga ik zo snel mogelijk weer zitten. Maar ook dat mag ik niet denken, want alleen luie, dikke mensen zitten de hele dag. Ik zou eigenlijk heel veel moeten bewegen, anders val ik nooit af.
Als ik thuis kom, knort mijn maag enorm. Ik besluit dan toch maar een cracker te eten. Ik voel me direct enorm schuldig en stom, helemaal omdat ik straks ook nog met mijn ouders moet (avond)eten. Als ik zie dat mijn moeder flink boter in de pan doet, heb ik de behoefte haar aan te vallen. Het maakt me zo boos! Met veel moeite eet ik die avond mee. Het liefst zou ik het eten erna weer uitkotsen, maar dat lukt me zo slecht. Wat ben ik toch een mislukking, zelfs dat kan ik niet..
Uit dit verhaal leer ik dat anorexiapatiënten echt voortdurend bezig zijn met hun gewicht. Alles wat ze doen, is daaraan gelinkt. Ze zijn ook voortdurend aan het afwegen wat ze wel en niet mogen. Als ze in hun ogen hebben 'gezondigd', zullen ze dit weer moeten compenseren door de rest van de dag nog minder te eten, over te geven of te gaan sporten. Het gaat ook heel erg om controle. Hun doel is om controle te hebben over hun eetgedrag. Als dat mislukt, voelen ze zich ontzettend waardeloos. Het is een vicieuze cirkel.
Verhaal 2
“Op mijn dertiende begon ik met lijnen,” zegt Joke. “Ik zat helemaal niet lekker in mijn vel. Mijn ouders maakten ruzie om álles. Ze zeiden vaak dat ze zouden scheiden zodra ik op mezelf ging wonen. Dat vond ik vreselijk om te horen. Hoe slecht hun relatie ook was, ik wilde niet dat onze gezinssituatie zou veranderen. Ik besloot dat ik maar het beste zo min mogelijk kon eten. Als ik niet goed at, werd ik ook niet groot en gezond en hoefde ik nooit het huis uit. En zolang ik thuis bleef wonen, zouden mijn ouders bij elkaar blijven.”
Bij haar had het dus helemaal niets te maken met een negatief beeld over haar lichaam.
In dit artikel uit Het Nieuwsblad staat een interview met Anke Frédérick uit 2002. Ze is een professionele danseres, choreografe en de toenmalige vriendin van Peter Van Asbroeck.
Uit haar getuigenis leer ik dat het héél belangrijk is voor anorexiapatiënten dat ze iemand hebben die ervoor zorgt dat er professionele hulp aan te pas komt. Anorexiapatiënten zien zelf namelijk vaak niet in dat ze een probleem hebben.
"Er was geen probleem voor mij. Dat is het hem precies met anorexiapatiënten, je leeft zo in een eigen wereld dat je niet inziet dat je een probleem hebt. Je bent puber, je bent op zoek naar een identiteit, je hebt nauwelijks persoonlijkheid.'
Op een bepaald moment zat ik echt wel diep, ik woog 37 kilogram, ik kreeg dons op mijn lichaam, had geen weerstand meer, mijn maandstonden bleven uit en ik riskeerde onvruchtbaar te worden. Mijn moeder probeerde mij te overtuigen, maar dat lukte aanvankelijk niet. Toen heeft ze de familie bijeengeroepen en werd er overwogen om mij te laten opnemen in een kliniek. En toen besefte ik dat ik daar zeker mijn lichaam niet onder controle zou krijgen, anderen zouden daar de touwtjes in handen nemen. Pas op dat moment was ik bereid naar een diëtist en een psycholoog te stappen.
Ik mag mijn moeder heel dankbaar zijn, want eigenlijk heeft ze me het leven twee keer gegeven: één keer bij de geboorte, een tweede keer toen ze mij uit mijn ziekte gesleurd heeft. Hoewel, op het moment dat ze me probeerde te helpen, begon ik haar te haten, ik sprak twee maanden lang niet tegen haar.''
De lezing
Op een woensdagavond in november ben ik met Anouk naar de lezing geweest. In de auto hadden we al een beetje gespeculeerd over wat we konden verwachten van de lezing. We vreesden er een beetje voor dat we vooral een uiteenzetting zouden krijgen over de ziekte: Wat is het? Wat zijn de oorzaken? Wat zijn de gevolgen? Enzovoort.
Gelukkig was dat niet het geval. Het was een vrij interactieve en afwisselende lezing die mij werkelijk veel heeft bijgeleerd.
Samenwerkende organisaties
De lezing was georganiseerd in samenwerking met Baan Chloë en AN-BN vzw, twee organisaties waarvan ik nog nooit had gehoord.
BAAN staat voor Betere Aanpak Anorexia Nervosa.
CHLOE is de voornaam van een jong meisje (foto hieronder) wiens overlijden de aanleiding vormt voor deze actiegroep.
De actiegroep BAAN CHLOE wil een beter lopend beleid en uitgebreidere en betere opnamemogelijkheden voor patiënten met anorexia/boulimie. Deze ziekte maakt niet alleen ziek en vormt voor de hele familie een slepend en moeilijk probleem, maar is ook dodelijk. Daarom verdient ze de nodige correcte aanpak en moeten er ook meer financiële middelen worden uitgetrokken om zowel de ambulante behandeling als de opnames vlotter te laten verlopen (bron: website BAAN Chloë). De ouders van Chloë waren ook aanwezig op de lezing. Haar moeder vroeg ons achteraf zelfs wat we van de lezing vonden.
De vzw AN-BN werd opgericht door enkele ouders waarvan de dochter te kampen had met een eetstoornis. Eén van de belangrijkste doelen van de vereniging is “het bevorderen van de hulp aan personen die lijden aan Anorexia Nervosa/ Boulimia Nervosa en hun gezinsleden en het verstrekken van alle mogelijke informatie hierover".
Uit haar getuigenis leer ik dat het héél belangrijk is voor anorexiapatiënten dat ze iemand hebben die ervoor zorgt dat er professionele hulp aan te pas komt. Anorexiapatiënten zien zelf namelijk vaak niet in dat ze een probleem hebben.
"Er was geen probleem voor mij. Dat is het hem precies met anorexiapatiënten, je leeft zo in een eigen wereld dat je niet inziet dat je een probleem hebt. Je bent puber, je bent op zoek naar een identiteit, je hebt nauwelijks persoonlijkheid.'
Op een bepaald moment zat ik echt wel diep, ik woog 37 kilogram, ik kreeg dons op mijn lichaam, had geen weerstand meer, mijn maandstonden bleven uit en ik riskeerde onvruchtbaar te worden. Mijn moeder probeerde mij te overtuigen, maar dat lukte aanvankelijk niet. Toen heeft ze de familie bijeengeroepen en werd er overwogen om mij te laten opnemen in een kliniek. En toen besefte ik dat ik daar zeker mijn lichaam niet onder controle zou krijgen, anderen zouden daar de touwtjes in handen nemen. Pas op dat moment was ik bereid naar een diëtist en een psycholoog te stappen.
Ik mag mijn moeder heel dankbaar zijn, want eigenlijk heeft ze me het leven twee keer gegeven: één keer bij de geboorte, een tweede keer toen ze mij uit mijn ziekte gesleurd heeft. Hoewel, op het moment dat ze me probeerde te helpen, begon ik haar te haten, ik sprak twee maanden lang niet tegen haar.''
 |
| Anke Frédérick |
De lezing
Op een woensdagavond in november ben ik met Anouk naar de lezing geweest. In de auto hadden we al een beetje gespeculeerd over wat we konden verwachten van de lezing. We vreesden er een beetje voor dat we vooral een uiteenzetting zouden krijgen over de ziekte: Wat is het? Wat zijn de oorzaken? Wat zijn de gevolgen? Enzovoort.
Gelukkig was dat niet het geval. Het was een vrij interactieve en afwisselende lezing die mij werkelijk veel heeft bijgeleerd.
Samenwerkende organisaties
De lezing was georganiseerd in samenwerking met Baan Chloë en AN-BN vzw, twee organisaties waarvan ik nog nooit had gehoord.
BAAN staat voor Betere Aanpak Anorexia Nervosa.
CHLOE is de voornaam van een jong meisje (foto hieronder) wiens overlijden de aanleiding vormt voor deze actiegroep.
De actiegroep BAAN CHLOE wil een beter lopend beleid en uitgebreidere en betere opnamemogelijkheden voor patiënten met anorexia/boulimie. Deze ziekte maakt niet alleen ziek en vormt voor de hele familie een slepend en moeilijk probleem, maar is ook dodelijk. Daarom verdient ze de nodige correcte aanpak en moeten er ook meer financiële middelen worden uitgetrokken om zowel de ambulante behandeling als de opnames vlotter te laten verlopen (bron: website BAAN Chloë). De ouders van Chloë waren ook aanwezig op de lezing. Haar moeder vroeg ons achteraf zelfs wat we van de lezing vonden.
De vzw AN-BN werd opgericht door enkele ouders waarvan de dochter te kampen had met een eetstoornis. Eén van de belangrijkste doelen van de vereniging is “het bevorderen van de hulp aan personen die lijden aan Anorexia Nervosa/ Boulimia Nervosa en hun gezinsleden en het verstrekken van alle mogelijke informatie hierover".
Els Verheyen was de spreker van deze avond. Ze is klinisch psycholoog en werkt voor de werkhuisgroep AN-BN vzw in Leuven. Ze vertelde hierover dat zij de enige is die betalend werkt voor AN-BN. De rest zijn allemaal vrijwilligers: ex-patiënten en familieleden van (ex)-patiënten. Aangezien zij zoveel mogelijk mensen die met een eetstoornis te maken heeft willen informeren/adviseren/steunen/..., maken ze gebruik van een 'inloopmobiel'. Ze rijden daarmee heel Vlaanderen rond. Mensen kunnen daar terecht voor een deugddoend gesprek met een ervaringsdeskundige en worden indien nodig doorverwezen naar gespecialiseerde professionele hulp. Ze houden er met andere woorden rekening mee dat niet iedereen zo vlot in Leuven geraakt. Iedereen krijgt dankzij de inloopmobiel de kans om met lotgenoten in contact te komen. Op geregelde tijdstippen houden ze halt op verschillende plaatsen in elke provincie.
"Als eten een obsessie wordt."
Deze titel gaf Els Verheyen aan de lezing. Eten is voor de meeste mensen namelijk iets heel vanzelfsprekend. Voor anorexiapatiënten is het de hel. Zij hebben een vertekend lichaamsbeeld. Ik denk dat de meeste vrouwen heel kritisch zijn voor zichzelf. Dat merk ik bij mezelf en bij vele anderen ook. We zien alle 'foutjes' bij onszelf uitvergroot. Ik denk dat je meestal mooier bent dan je zelf denkt. Anderen kijken namelijk niet zo kritisch en gedetailleerd zoals je dat zelf doet. Eigenlijk zouden we onszelf eens moeten kunnen bekijken door de ogen van iemand anders... Volgens mij zou dat veel vrouwen goed doen! :-)
Stellingen
Bij het binnenkomen, lag er op elke stoel een informatiemap met daarop een rood en een groen kaartje. Dat deed me natuurlijk meteen denken aan een activerende werkvorm in de klas. Al snel werd duidelijk dat Els Verheyen een aantal facetten zou bespreken door middel van een stellingenspel. Zij toonde een stelling via de PowerPoint, wij moesten raden of het juist of fout was. Daarna volgde er uitleg.
Aan de hand van de stellingen, probeerde ze de taboes rond anorexia te doorbreken.
Aan de hand van de stellingen, probeerde ze de taboes rond anorexia te doorbreken.
"Anorexia komt het vaakst voor"
Deze stelling is niet juist.
Er zijn verschillende eetstoornissen:
- Anorexia Nervosa
- Boulimia Nervosa (Dit komt al 2 tot 3 keer vaker voor dan anorexia.)
- Binge Eating Disorder of eetbuistoornis (Ook deze stoornis komt 2 tot 3 keer vaker voor.)
- Niet Anders Omschreven
Niet Anders Omschreven houdt nog een aantal 'vertakkingen' in. Er bestaat bijvoorbeeld ook 'Orthorexia Nervosa'. Iemand die lijdt aan deze aandoening heeft een obsessie voor gezond eten. Hij/zij zal bepaalde soorten voedsel vermijden (bv. vetrijk voedsel of voedsel met veel conserveringsmiddelen). Vaak eten die personen uiteindelijk alleen nog maar biologisch geteelde rauwe groenten en fruit. Aangezien deze mensen zo kritisch zijn voor voedsel, eten ze te weinig en onvoldoende gevarieerd, wat dus erg gevaarlijk kan zijn.
Een ander voorbeeld van zo'n 'Niet Anders Omschreven' eetstoornis, is 'Atletica Nervosa'. Deze patiënten verbranden extra calorieën door lichamelijke inspanningen, maar blijven daarbij slechts gematigd eten. Hierdoor blijven deze patiënten dus afvallen en ontstaat er ondergewicht.
Ook 'spitting' is een aandoening waarvan ik nog nooit gehoord had. Mensen die aan deze ziekte lijden, kauwen hun voedsel alleen maar. Ze slikken het niet door.
De meeste mensen kennen alleen maar anorexia en boulimia, ikzelf trouwens ook. Het werd me dus al vrij snel duidelijk dat ik nog heel wat kon bijleren.
"Braken komt alleen maar voor bij mensen met Boulimia"
Deze stelling is fout.
Mensen met Boulimia zijn van het 'purgerende type'. Zij maken gebruik van eetbuien en braken. Sommigen bewegen extreem veel, gebruiken laxeerpillen of bedenken andere manieren om de eetbuien te compenseren.
Mensen met Anorexia kunnen zowel purgerend als restrictief zijn.
Het restrictieve type eet heel weinig en heeft geen eetbuien. Zij maken geen gebruik van braken of laxeren. Extreem veel bewegen kan wel voorkomen. Dit is het type van anorexiapatiënten dat ik voor ogen heb als ik denk aan anorexia.
Anorexiapatiënten kunnen echter ook van het purgerende type zijn. Ik wist niet dat zij ook braakten.
"Anorexia is een typische meisjesziekte"
Deze stelling is juist.
Ik had ook al het idee dat dit het geval was, zeker met de maatschappij waarin we nu leven. De lat wordt voor vrouwen heel hoog gelegd. We moeten ons allemaal tot in de puntjes verzorgen en er elke dag pico bello uitzien. In boekjes en op televisie zien we vrouwen met de 'perfecte' maten. Uiteraard doet dat iets met ons zelfvertrouwen.
Els Verheyen vertelde dat op tien patiënten, negen vrouwen en één man anorexia of boulimia hebben.
Voor de 'Binge eating disorder' ligt dat cijfer anders. Evenveel vrouwen als mannen lijden hieraan.
Haar verklaring hiervoor is dat vrouwen het niet zo gemakkelijk hebben door de maatschappelijke tendensen die er heersen. Zo moeten vrouwen op verschillende domeinen goed presteren, bv. er goed uitzien.
Toch is het wel zo dat er ook steeds meer reclame is voor mannen. Ook zij moeten zich steeds beter verzorgen en kijken steeds vaker aan tegen mannelijke schoonheidsidealen. Ik zie mijn vriend in ieder geval elke ochtend en avond netjes zijn gezicht wassen met gezichtsgel en insmeren met dagcrème (hihi). Volgens mij deden dat vroeg niet veel mannen. We kunnen dus zeker niet ontkennen dat we het allemaal belangrijk vinden om er verzorgd uit te zien.
"Je kan herstellen van een eetstoornis"
Ook deze stelling is correct.
Een eetstoornis duurt gemiddeld 7,5 jaar. Ik kan me dat bijna niet voorstellen om zolang vast te zitten in een ziekte, zeker omdat het voornamelijk jonge meisjes zijn. Zij hebben dus gedurende hun hele jeugd te kampen met hun eetstoornis. Dat is echt wel iets om bij stil te staan...
Ik ben blij dat de stelling correct is, maar Els Verheyen had hierover toch een aantal schokkende cijfers.
Ongeveer 47% van de patiënten geneest volledig. Dat is dus nog niet eens de helft van de vele slachtoffers die er zijn.
33% van de patiënten verbetert, maar houdt het probleem. Dat zijn dus enorm veel jongens en meisjes die hun hele leven lang moeite blijven hebben met eten. Ik denk dan ook aan de angst voor herval die hen en hun familie altijd zal blijven achtervolgen.
20% van de patiënten blijft langdurig ziek. Ook weer een ontzettend hoog percentage...
En dan nog het meest schokkende: 5% overlijdt aan de eetstoornis. In 2/3 van de gevallen is dat omdat hun lichaam het niet meer aan kan en het 'begeeft'. In 1/3 van de gevallen gaat het om zelfdoding. Zij kunnen de mentale en/of fysieke strijd niet meer aan.
Anorexia heeft de hoogste mortaliteit van alle psychische stoornissen. Volgens mij weten veel mensen niet hoe moeilijk het is om met anorexia te leven, ook voor de familieleden. Ikzelf had daar ook niet zo'n idee van. Ik ging er vanuit dat de meeste anorexiapatiënten er wel bovenop komen. Ik sta er zelfs van versteld dat het probleem niet wat vaker in de media komt. Een psychische stoornis met zo'n hoge mortaliteit heeft echt wel meer aandacht nodig, ZEKER in deze maatschappij waarin schoonheid zo belangrijk is en waarin veel van jongeren wordt verwacht.
"Anorexia is het gevolg van misbruik of mishandeling"
Deze stelling is fout.
Meestal is er een combinatie van risicofactoren.
Bij eetstoornissen is er een biologisch, sociaal en psychologisch component.
- biologisch
Op biologisch vlak heb je de erfelijkheid. Tweelingen hebben bijvoorbeeld meer kans om beide een eetstoornis te krijgen. Ook zijn er lichamelijke factoren. Onze hersenen werken namelijk niet bij iedereen hetzelfde. Ook dat kan een rol spelen bij anorexiapatiënten.
In dit niewsfragment gaat het over een eventuele doorbraak in de behandeling van anorexia. Proeven op ratten waarbij bepaalde delen van de hersenen werden geprikkeld, hebben hoopgevende resultaten opgeleverd. Stimulatie van een bepaald hersendeel met een chip zou in de toekomst een oplossing kunnen zijn. Bij ratten blijkt dat hersendeel alleszins gevoelig voor de symptomen. Het is nog niet duidelijk of het ooit bij mensen zal ingezet worden en wanneer dat dan zal zijn.
In dit niewsfragment gaat het over een eventuele doorbraak in de behandeling van anorexia. Proeven op ratten waarbij bepaalde delen van de hersenen werden geprikkeld, hebben hoopgevende resultaten opgeleverd. Stimulatie van een bepaald hersendeel met een chip zou in de toekomst een oplossing kunnen zijn. Bij ratten blijkt dat hersendeel alleszins gevoelig voor de symptomen. Het is nog niet duidelijk of het ooit bij mensen zal ingezet worden en wanneer dat dan zal zijn.
- sociaal (omgeving)
Bij deze component kan het gezin een rol spelen. Hoe is de gezinssituatie? In de getuigenissen tijdens mijn voorbereiding heb ik al gemerkt dat de gezinssituatie een belangrijke aanleiding kan zijn voor een eetstoornis. Ook de media draagt zijn steentje bij. Hierover heb ik al een aantal dingen vermeld. Pesterijen kunnen ook leiden tot een eetstoornis. Ik kan mij perfect voorstellen dat iemand die op school wordt uitgelachen over zijn/haar uiterlijk, zo onzeker wordt en niet meer van zichzelf gaat houden. Op die manier ontwikkel je gemakkelijk in een eetstoornis...
- psychologisch
Ik denk dat er psychologisch een aantal hele belangrijke risicofactoren zijn. Angst, perfectionisme, trauma's, zoeken naar de eigen identiteit, ... zijn er al een paar. Mensen die bijvoorbeeld al depressief zijn, zijn gevoeliger voor andere stoornissen. Mensen die niet goed om kunnen met moeilijkheden, zijn ook een risicovolle groep.
Iemand die te maken heeft (gehad) met misbruik of mishandeling, heeft dus zeker al een belangrijke risicofactor om een eetstoornis te kunnen ontwikkelen. Natuurlijk is het niet zo dat iedereen die anorexia heeft, mishandeld of misbruikt is geweest. Het lijkt me ook wel erg kortzichtig als sommige mensen zo zouden denken.
"De media veroorzaken geen eetstoornissen"
Deze stelling is juist.
Media op zichzelf veroorzaken namelijk geen eetstoornissen. Het is steeds een samenspel van factoren. De media heeft wél een grote invloed. Mensen met weinig zelfwaardering zijn vaak niet goed gewapend tegen die invloeden van de media.
Els Verheyen gaf een voorbeeld van de Fiji-eilanden. Tot '95 was daar geen televisie. In die tijd hebben ze meisjes van 19 jaar bevraagd. Uit dat onderzoek bleek dat meisjes daar helemaal niet bezig waren met hun gewicht. Het ideaalbeeld was daar toen zelfs om volslank te zijn.
Drie jaar later (toen er wel televisie was) hebben ze die bevraging nog eens overgedaan. De resultaten zijn heel verrassend: 3/4 van de negentienjarige meisjes vond zichzelf te dik. 15% van die meisjes had al eens gebraakt met als doel om af te vallen. 2/3 van de meisjes was al eens op dieet geweest. Er was dus een enorm grote verandering in vergelijking met drie jaar geleden!
Buiten de media zijn er nog andere factoren die eetstoornissen in de hand werken:
- de welvaartsmaatschappij (kiezen maakt onbewust ongelukkig, voeding is voor iedereen beschikbaar, ...)
- negatieve leerervaringen (bv. opgroeien in een gezin waarin veel mensen bezig zijn met diëten)
Een goede tip die Els Verheyen meegaf, was dat je in een gezin best niet teveel praat over weegschalen en dergelijke. Opgroeiende tieners kunnen daar heel gevoelig voor zijn. Ik vond dat eigenlijk een hele goede tip, want tegenwoordig weegt iedereen zich voortdurend en daar wordt ook veel over gesproken. Heel veel moeders gaan op dieet. Dat zal inderdaad onrechtstreeks invloed hebben op dochters die die daar gevoelig voor zijn.
- pesterijen
- media
Hoe onschuldig het ook bedoeld is, zelfs in een aflevering van Pingu gebeurt er iets met niet zo'n goede boodschap. Pingu geeft zijn eten over in het toilet. Zelfs zulke onschuldige fragmenten kunnen boosdoeners zijn.
- modellen
Het schoonheidsideaal van deze tijd is superslank, een perfecte huid, mooie haren, ... Alle 'schoonheidsfoutjes' worden weggewerkt. De twee topmodellen hieronder bewijzen dit. Ik heb op zich geen problemen met een schoonheidsideaal, alleen is het jammer dat er maar héél weinig vrouwen hieraan kunnen voldoen. Het is gewoon onrealistisch, maar dat beseffen jonge meisjes lang niet altijd. Daarom denk ik inderdaad dat de modellenwereld een gevaarlijke factor is voor de ontwikkeling eetstoornissen. In de modellenwereld zelf is anorexia trouwens ook nooit ver weg. Er zijn genoeg modellen die door de druk van modellenbureaus zo mager worden en anorexia ontwikkelen. In de klas zou het interessant zijn om rond het anorexiamodel Isabelle Caro te werken. Zij bewijst hoe de modellenwereld iemand kapot kan maken. Wij hebben anorexia en de Nolita-campagne verwerkt in onze themabundel van fotografie vorig schooljaar.
In dit artikel lees je dat anorexia op de catwalk iets is wat regelmatig in de actualiteit komt.
"Mensen met een eetstoornis worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis"
Deze stelling is gedeeltelijk juist.
De meeste patiënten worden begeleid via privétherapeuten, groepspraktijken, zelfhulp, de huisarts enzovoort.
Daarbuiten bestaan er een aantal plaatsen waar anorexiapatiënten terecht kunnen.
Het AN-BN is de draaischijf van al deze centra:
- UZA-kinderpsychiatrie
- Eetkliniek Jette (tot 18 jaar)
- UPC Kortenberg
- Gasthuisberg dagziekenhuis (tot 18 jaar)
- Broeders Alexianen Tienen
- UZ Gent
Het grote probleem is echter dat de wachtlijsten ontzettend lang zijn. Voor Chloë (het meisje van BAAN Chloë) kwam daardoor alle hulp te laat. Zij heeft te lang op wachtlijsten gestaan en heeft dus nooit de hulp gekregen die ze nodig had om haar ziekte te overwinnen (te overleven). Vooral voor jongeren onder de achttien jaar zijn er grote tekorten. Ook de weg naar hulpverlening toe is vaak moeilijk. Ik begrijp daarom maar al te goed dat BAAN Chloë en AN-BN zoveel ondernemen om hier iets aan te doen.
"Genezen is gewoon een kwestie van wilskracht"
Deze stelling is fout.
Motivatie is zeker belangrijk om te genezen, maar dat is niet genoeg.
Patiënten hebben ook sociale steun, gepaste therapie en soms een opname nodig.
De omgeving is ook heel belangrijk, maar ook zij hebben een aantal dingen nodig:
- algemene informatie over eetstoornissen
- tips voor omgaan met mensen met een eetstoornis
Bv. de brochure "Wat als mijn kind een eetstoornis heeft?" (BUROpuur.nl)
Bv. de brochure"Samen de goede weg vinden" (www.gzorg.nl)
- steun van lotgenoten
Ouders kunnen onderling ervaringen delen. Praten met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt, kan een hele opluchting zijn.
- concreet advies bij specifieke situaties (bv. over eetmomenten thuis)
Casussen
Na het stellingenspel, had Els Verheyen twee casussen voor ons klaarstaan. Ze heeft een stukje van twee documentaires laten zien.
Het belangrijkste wat ik uit deze documentaire haal is dat deze meisjes:
- leven met veel angsten
- er heel normaal uitzien
- onzeker zijn rond hun identiteit
- controle heel belangrijk vinden
- niet erkend worden omdat ze er niet ziek uitzien
In deze documentaire dringt de maakster (Jessica Villerius) binnen in de wereld van anorexiapatiënten. Jessica heeft zelf tien jaar lang anorexia gehad, wat maakt dat de patiënten heel openhartig zijn tegen haar. De jongste patiënt is zelfs nog maar 11 jaar oud. Jessica ervaart dat de ziekte nog heel vaak niet herkend wordt door hulpverleners. Aan de andere kant zijn er ook hulpverleners die wel een grote persoonlijke inzet hebben, maar aanlopen tegen een geldtekort en ellenlange wachtlijsten.
De volledige documentaire is te zien in verschillende stukken op Youtube. De video hierboven is enkel een promovideo. Via deze link kom je ook terecht op de volledige reportage.
De reportage begint met een getuigenis van de ouders van een meisje dat op zestienjarige leeftijd overleed aan anorexia. Ik vond het echt schrijnend om te horen hoe artsen met dat meisje omgingen. Op een gegeven moment woog ze minder dan dertig kilo. Toch vonden de artsen het niet nodig om haar sondevoeding te geven, want ze moest het zélf willen. Als ouder geloof je op dat moment de artsen. Achteraf bekeken nemen ze de dokters veel kwalijk wat betreft hun dochter. Terecht, lijkt mij.
In de documentaire komt heel veel terug wat ook werd verteld tijdens de lezing.
Wat tijdens de lezing niet aan bod is gekomen, maar wat ik echt vreselijk vind, zijn pro-ana sites. Op verschillende websites moedigen meisjes elkaar aan om een eetstoornis te ontwikkelen en in stand te houden. 'Ana' wordt als een persoon gezien, als een beste vriendin. Een meisje vertelt dat ze op pro-ana sites vrienden leerden kennen die hetzelfde als haar hebben. Daar kan je terecht als je steun nodig hebt. Op zulke sites kunnen meisjes het gevoel krijgen dat ze ergens in uitblinken, dat ze wél iets kunnen. Ze halen bovendien inspiratie en motivatie uit foto's op pro-ana sites.
Ik besluit om even rond te neuzen op www.pro-ana.be.
Wat ik als eerste vind, zijn brieven van 'Ana' aan de lezers van deze website. De brieven zijn geschreven in naam van de ziekte (anorexia). Ana legt de lezers op hoe ze voortaan zullen moeten leven. Voor mij komt het over als een soort duivelse stem die probeert in de hersenen van jonge meisjes binnen te dringen. Ik vraag me af wie dit heeft geschreven... Die persoon is voor mij zoals een moordenaar.
Ik kopieer enkele stukjes uit de eerste brief:
Ik kan me voorstellen dat zulke brieven een enorme motivatie kunnen zijn voor meisjes die willen afvallen.
Op de website zijn ook talrijke tips te vinden om gemakkelijker af te vallen. Je vindt er tips op vlak van voeding, beweging, psychisch, geheimhouden en nog veel meer. Een aantal voorbeelden bij 'voeding':
Je vindt op de website ook babbelboxen. Meisjes (of jongens) posten berichten en kunnen op elkaar reageren. Een voorbeeld:
Ik heb heel wat berichtjes gelezen in de babbelbox en ze moedigen elkaar enorm aan. Ik merk ook dat ze echt een ontzettend laag zelfbeeld hebben. Ze zijn ook nooit tevreden met een bepaald gewicht. Ze kunnen het afvallen gewoon niet meer laten.
Op deze blog kan je heel goed de gedachtengang van een meisje met anorexia volgen. Hier merk je goed wat een vertekend beeld anorexiapatiënten van zichzelf hebben en hoe intens ze ermee bezig zijn.
De verschillende eetstoornissen
Na deze twee casussen, wilde Els Verheyen nog even op een rijtje zetten wat nu juist het verschil is tussen de verschillende eetstoornissen.
Een aantal gelijkenissen tussen de verschillende eetstoornissen zijn:
- angst
- verstoorde zelfbeleving en gedachten
- vertekende lichaamsbeleving
- ...
Els Verheyen heeft dus geen uiteenzetting gegeven over 'Anorexia Nervosa'. Ze heeft echt geprobeerd om (zoals ook omschreven werd op de website van de Adelberg) taboes rond eetstoornissen te doorbreken met behulp van stellingen en casussen. We hebben wel een informatiebundeltje meegekregen over Anorexia Nervosa en Boulimie. Dit is wel heel theoretisch gebracht. Deze informatie is minder geschikt voor op de blog. Wat ik echter wel zinvol vind om hier op te sommen, zijn de meest voorkomende signalen van eetstoornissen. Daarover heb ik namelijk nog bijna niets geschreven, terwijl dat wel belangrijk is om een eetstoornis bij bijvoorbeeld een leerling te herkennen.
- teveel of te weinig eten
- willen eten op afwijkende tijden of juist op vaste tijden
- maaltijden overslaan, vaak 'geen trek' hebben
- voortdurend bezig zijn met eten, lijnen en calorieën tellen
- stiekem weggooien van eten
- na het eten naar het toilet gaan om te braken
- stiekem hamsteren van voedsel (bv. op de kamer)
- stiekem gebruik of bewaren van laxeermiddelen, plas -of dieetpillen
- niet willen eten waar anderen bij zijn, of het eetgedrag juist aan anderen aanpassen
- verpakkingen lezen en letten op calorieën, extreem kieskeurig met eten zijn
- graag willen helpen met eten koken, maar zelf niet of nauwelijks eten
- smoezen en trucs gebruiken om niet te hoeven eten
- treuzelen of 'spelen' met eten tijdens maaltijden
- vermijden van situaties waarin gegeten wordt (feestjes/traktaties)
- stiekeme eetbuien: lege verpakkingen, 'verdwenen' voedsel
BronnenDeze stelling is juist.
Media op zichzelf veroorzaken namelijk geen eetstoornissen. Het is steeds een samenspel van factoren. De media heeft wél een grote invloed. Mensen met weinig zelfwaardering zijn vaak niet goed gewapend tegen die invloeden van de media.
Els Verheyen gaf een voorbeeld van de Fiji-eilanden. Tot '95 was daar geen televisie. In die tijd hebben ze meisjes van 19 jaar bevraagd. Uit dat onderzoek bleek dat meisjes daar helemaal niet bezig waren met hun gewicht. Het ideaalbeeld was daar toen zelfs om volslank te zijn.
Drie jaar later (toen er wel televisie was) hebben ze die bevraging nog eens overgedaan. De resultaten zijn heel verrassend: 3/4 van de negentienjarige meisjes vond zichzelf te dik. 15% van die meisjes had al eens gebraakt met als doel om af te vallen. 2/3 van de meisjes was al eens op dieet geweest. Er was dus een enorm grote verandering in vergelijking met drie jaar geleden!
Buiten de media zijn er nog andere factoren die eetstoornissen in de hand werken:
- de welvaartsmaatschappij (kiezen maakt onbewust ongelukkig, voeding is voor iedereen beschikbaar, ...)
- negatieve leerervaringen (bv. opgroeien in een gezin waarin veel mensen bezig zijn met diëten)
Een goede tip die Els Verheyen meegaf, was dat je in een gezin best niet teveel praat over weegschalen en dergelijke. Opgroeiende tieners kunnen daar heel gevoelig voor zijn. Ik vond dat eigenlijk een hele goede tip, want tegenwoordig weegt iedereen zich voortdurend en daar wordt ook veel over gesproken. Heel veel moeders gaan op dieet. Dat zal inderdaad onrechtstreeks invloed hebben op dochters die die daar gevoelig voor zijn.
- pesterijen
- media
Hoe onschuldig het ook bedoeld is, zelfs in een aflevering van Pingu gebeurt er iets met niet zo'n goede boodschap. Pingu geeft zijn eten over in het toilet. Zelfs zulke onschuldige fragmenten kunnen boosdoeners zijn.
- modellen
Het schoonheidsideaal van deze tijd is superslank, een perfecte huid, mooie haren, ... Alle 'schoonheidsfoutjes' worden weggewerkt. De twee topmodellen hieronder bewijzen dit. Ik heb op zich geen problemen met een schoonheidsideaal, alleen is het jammer dat er maar héél weinig vrouwen hieraan kunnen voldoen. Het is gewoon onrealistisch, maar dat beseffen jonge meisjes lang niet altijd. Daarom denk ik inderdaad dat de modellenwereld een gevaarlijke factor is voor de ontwikkeling eetstoornissen. In de modellenwereld zelf is anorexia trouwens ook nooit ver weg. Er zijn genoeg modellen die door de druk van modellenbureaus zo mager worden en anorexia ontwikkelen. In de klas zou het interessant zijn om rond het anorexiamodel Isabelle Caro te werken. Zij bewijst hoe de modellenwereld iemand kapot kan maken. Wij hebben anorexia en de Nolita-campagne verwerkt in onze themabundel van fotografie vorig schooljaar.
In dit artikel lees je dat anorexia op de catwalk iets is wat regelmatig in de actualiteit komt.
"Mensen met een eetstoornis worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis"
Deze stelling is gedeeltelijk juist.
De meeste patiënten worden begeleid via privétherapeuten, groepspraktijken, zelfhulp, de huisarts enzovoort.
Daarbuiten bestaan er een aantal plaatsen waar anorexiapatiënten terecht kunnen.
Het AN-BN is de draaischijf van al deze centra:
- UZA-kinderpsychiatrie
- Eetkliniek Jette (tot 18 jaar)
- UPC Kortenberg
- Gasthuisberg dagziekenhuis (tot 18 jaar)
- Broeders Alexianen Tienen
- UZ Gent
Het grote probleem is echter dat de wachtlijsten ontzettend lang zijn. Voor Chloë (het meisje van BAAN Chloë) kwam daardoor alle hulp te laat. Zij heeft te lang op wachtlijsten gestaan en heeft dus nooit de hulp gekregen die ze nodig had om haar ziekte te overwinnen (te overleven). Vooral voor jongeren onder de achttien jaar zijn er grote tekorten. Ook de weg naar hulpverlening toe is vaak moeilijk. Ik begrijp daarom maar al te goed dat BAAN Chloë en AN-BN zoveel ondernemen om hier iets aan te doen.
"Genezen is gewoon een kwestie van wilskracht"
Deze stelling is fout.
Motivatie is zeker belangrijk om te genezen, maar dat is niet genoeg.
Patiënten hebben ook sociale steun, gepaste therapie en soms een opname nodig.
De omgeving is ook heel belangrijk, maar ook zij hebben een aantal dingen nodig:
- algemene informatie over eetstoornissen
- tips voor omgaan met mensen met een eetstoornis
Bv. de brochure "Wat als mijn kind een eetstoornis heeft?" (BUROpuur.nl)
Bv. de brochure"Samen de goede weg vinden" (www.gzorg.nl)
- steun van lotgenoten
Ouders kunnen onderling ervaringen delen. Praten met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt, kan een hele opluchting zijn.
- concreet advies bij specifieke situaties (bv. over eetmomenten thuis)
Casussen
Na het stellingenspel, had Els Verheyen twee casussen voor ons klaarstaan. Ze heeft een stukje van twee documentaires laten zien.
- Mij niet gezien
Deze documentaire gaat over onzichtbare eetstoornissen. Ze begint al direct met een belangrijke boodschap:
Het belangrijkste wat ik uit deze documentaire haal is dat deze meisjes:
- leven met veel angsten
- er heel normaal uitzien
- onzeker zijn rond hun identiteit
- controle heel belangrijk vinden
- niet erkend worden omdat ze er niet ziek uitzien
- Vel over probleem
In deze documentaire dringt de maakster (Jessica Villerius) binnen in de wereld van anorexiapatiënten. Jessica heeft zelf tien jaar lang anorexia gehad, wat maakt dat de patiënten heel openhartig zijn tegen haar. De jongste patiënt is zelfs nog maar 11 jaar oud. Jessica ervaart dat de ziekte nog heel vaak niet herkend wordt door hulpverleners. Aan de andere kant zijn er ook hulpverleners die wel een grote persoonlijke inzet hebben, maar aanlopen tegen een geldtekort en ellenlange wachtlijsten.
De volledige documentaire is te zien in verschillende stukken op Youtube. De video hierboven is enkel een promovideo. Via deze link kom je ook terecht op de volledige reportage.
De reportage begint met een getuigenis van de ouders van een meisje dat op zestienjarige leeftijd overleed aan anorexia. Ik vond het echt schrijnend om te horen hoe artsen met dat meisje omgingen. Op een gegeven moment woog ze minder dan dertig kilo. Toch vonden de artsen het niet nodig om haar sondevoeding te geven, want ze moest het zélf willen. Als ouder geloof je op dat moment de artsen. Achteraf bekeken nemen ze de dokters veel kwalijk wat betreft hun dochter. Terecht, lijkt mij.
In de documentaire komt heel veel terug wat ook werd verteld tijdens de lezing.
Wat tijdens de lezing niet aan bod is gekomen, maar wat ik echt vreselijk vind, zijn pro-ana sites. Op verschillende websites moedigen meisjes elkaar aan om een eetstoornis te ontwikkelen en in stand te houden. 'Ana' wordt als een persoon gezien, als een beste vriendin. Een meisje vertelt dat ze op pro-ana sites vrienden leerden kennen die hetzelfde als haar hebben. Daar kan je terecht als je steun nodig hebt. Op zulke sites kunnen meisjes het gevoel krijgen dat ze ergens in uitblinken, dat ze wél iets kunnen. Ze halen bovendien inspiratie en motivatie uit foto's op pro-ana sites.
Ik besluit om even rond te neuzen op www.pro-ana.be.
Wat ik als eerste vind, zijn brieven van 'Ana' aan de lezers van deze website. De brieven zijn geschreven in naam van de ziekte (anorexia). Ana legt de lezers op hoe ze voortaan zullen moeten leven. Voor mij komt het over als een soort duivelse stem die probeert in de hersenen van jonge meisjes binnen te dringen. Ik vraag me af wie dit heeft geschreven... Die persoon is voor mij zoals een moordenaar.
Ik kopieer enkele stukjes uit de eerste brief:
Ik kan me voorstellen dat zulke brieven een enorme motivatie kunnen zijn voor meisjes die willen afvallen.
Op de website zijn ook talrijke tips te vinden om gemakkelijker af te vallen. Je vindt er tips op vlak van voeding, beweging, psychisch, geheimhouden en nog veel meer. Een aantal voorbeelden bij 'voeding':
Je vindt op de website ook babbelboxen. Meisjes (of jongens) posten berichten en kunnen op elkaar reageren. Een voorbeeld:
Ik heb heel wat berichtjes gelezen in de babbelbox en ze moedigen elkaar enorm aan. Ik merk ook dat ze echt een ontzettend laag zelfbeeld hebben. Ze zijn ook nooit tevreden met een bepaald gewicht. Ze kunnen het afvallen gewoon niet meer laten.
Op deze blog kan je heel goed de gedachtengang van een meisje met anorexia volgen. Hier merk je goed wat een vertekend beeld anorexiapatiënten van zichzelf hebben en hoe intens ze ermee bezig zijn.
De verschillende eetstoornissen
Na deze twee casussen, wilde Els Verheyen nog even op een rijtje zetten wat nu juist het verschil is tussen de verschillende eetstoornissen.
Een aantal gelijkenissen tussen de verschillende eetstoornissen zijn:
- angst
- verstoorde zelfbeleving en gedachten
- vertekende lichaamsbeleving
- ...
Er zijn ook wel wat belangrijke verschillen:
AN BN BED (Binge Eating Disorder)
- ondergewicht - normaal gewicht - overgewicht
- steeds minder eten - eetbuien - eetbuiten
- compenseren - compenseren - niet compenseren
- altijd koud, haaruitval, - keelpijn, heesheid, slecht
donshaar, menstruatie gebit
blijft weg
De meest voorkomende signalen van eetstoornissen
Eetgedrag signalen
- teveel of te weinig eten
- willen eten op afwijkende tijden of juist op vaste tijden
- maaltijden overslaan, vaak 'geen trek' hebben
- voortdurend bezig zijn met eten, lijnen en calorieën tellen
- stiekem weggooien van eten
- na het eten naar het toilet gaan om te braken
- stiekem hamsteren van voedsel (bv. op de kamer)
- stiekem gebruik of bewaren van laxeermiddelen, plas -of dieetpillen
- niet willen eten waar anderen bij zijn, of het eetgedrag juist aan anderen aanpassen
- verpakkingen lezen en letten op calorieën, extreem kieskeurig met eten zijn
- graag willen helpen met eten koken, maar zelf niet of nauwelijks eten
- smoezen en trucs gebruiken om niet te hoeven eten
- treuzelen of 'spelen' met eten tijdens maaltijden
- vermijden van situaties waarin gegeten wordt (feestjes/traktaties)
- stiekeme eetbuien: lege verpakkingen, 'verdwenen' voedsel
Psycho-sociale signalen
- voortdurend voor de spiegel of op de weegschaal staan
- bang zijn om dik te worden
- zichzelf lelijk en dik voelen
- afkeer uiten van 'dik' zijn
- het bezoeken van allerlei websites over eten en lijnen
- rusteloos, hyperactief gedrag, veel in beweging zijn
- overmatig sporten (vaak individueel)
- faalangst en gebrek aan zelfvertrouwen
- overdreven prestatiegericht en perfectionistisch gedrag (bv. in sport, studie of werk)
- sterke stemmingswisselingen, prikkelbaarheid
- angsten en paniekaanvallen
- afspraken afzeggen, ontwijken van sociale contacten
- ruzie maken, last hebben van spanningen en irritaties
- somberheid, depressiveit, huilbuien
- vermindering van interesse, concentratieproblemen
- stelen (van etenswaar of laxeermiddelen)
- niet meer rondkomen met eigen (zak)geld
Lichamelijke signalen
- veel aankomen of afvallen, of schommelen in gewicht
- vage klachten (hoofdpijn, moeheid, lusteloosheid)
- menstruatieklachten
- keelpijn, heesheid, opgezette speekselklieren
- gebitsproblemen (gaatjes)
- het koud hebben (handen en voeten)
- maag/darmklachten (buikpijn, misselijkheid)
- spierslapte, duizeligheid, flauwte
- wondjes op vingers en handen (door geforceerd braken)
- slaapproblemen
Besluit
Ik vond dit onderwerp veel interessanter dan ik had verwacht. Ik vind het voor (toekomstige) leerkrachten en ouders ook gewoon erg zinvol om voldoende te weten over eetstoornissen. Het is mij heel duidelijk geworden dat er nog veel misvattingen bestaan rond eetstoornissen. Ook is er nog te weinig opvang en toegankelijke informatie voor patiënten waardoor er jaarlijks veel jonge mensen sterven aan de ziekte. Ik vind het daarom heel goed dat organisaties zoals BAAN Chloë en AN-BN hard werken om eetstoornissen beter en duidelijker in kaart te brengen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Anorexia_nervosa
http://www.proud2bme.nl/info/Anorexia
http://twiggiessis.wordpress.com/2008/08/19/joke-had-anorexia-een-getuigenis/
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=NBNA17062002_007
http://www.baanchloe.be/
http://inloopmobieleetstoornissen.blogspot.be/2009/08/wat-is-de-inloopmobiel-eetstoornissen.html
http://www.buropuur.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=105:wat-is-het-verschil-tussen-restrictieve-type-en-purgerende-type-bij-anorexia-nervosa&catid=64:vraag-a-antwoord&Itemid=140
http://nl.wikipedia.org/wiki/Boulimie
http://www.pro-ana.be/
http://prettyperfect.punt.nl/?gr=784274&page=2
http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/mediatheek/programmas/journaal/2.7684/2.7685/1.624575
De lezing zelf
Informatiemap van de Adelberg
